آنچه در این مقاله خواهید خواند

آمنیوسنتز

آمنیوسنتز (Amniocentesis) روشی است که در آن نمونه ای از مایع آمنیوتیک را برای آزمایش و یا درمان از رحم بر می دارند. مایع آمنیوتیک مایعی است که طی دوران بارداری جنین را احاطه کرده و از آن محافظت می کند. این مایع حاوی سلول ها و ترکیبات شیمیایی مختلفی است که توسط جنین تولید می شوند.

اگر چه آزمایش آمنیوسنتز می تواند اطلاعات مهمی را در مورد سلامت جنین به دست دهد، اما درک خطرات و داشتن آمادگی لازم برای دریافت نتایج آن نیز دارای اهمیت است.

چرا آمنیوسنتز انجام می شود؟

آزمایش آمنیوسنتز می تواند به دلایل مختلفی در دوران بارداری صورت گیرد:

آزمایش ژنتیک: آمنیوسنتز ژنتیکی شامل نمونه برداری از مایع آمنیوتیک و آزمایش ژنتیک جنین برای شناسایی برخی اختلالات ژنتیک مثل سندرم داون است.
آزمایش ریه جنین: تست بلوغ ریه جنین شامل نمونه برداری از مایع آمنیوتیک برای سنجش میزان بلوغ لازم برای تولد است .
تشخیص عفونت جنینی:برخی از اوقات آزمایش آمنیوسنتز به منظور ارزیابی عفونت یا سایر بیماری ها در جنین صورت می گیرد. همچنین این روش می تواند شدت کم خونی را در جنینی که دارای حساسیت Rh است بررسی کند. (حساسیت Rh وضعیت غیر شایعی است که در آن سیستم ایمنی بدن مادر در مقابل پروتئین خاصی که در سطح سلول های خونی جنین وجود دارد، آنتی بادی تولید می کند.)
درمان: اگر مایع آمنیوتیک در طول دوران بارداری بیش از حد تجمع یابد (پلی هیدروآمینوس)، آمنیوسنتز می تواند به تخلیه این مایع اضافی از رحم کمک کند.

آمنیوسنتز به ژنتیکی

آمنیوسنتز ژنتیکی می تواند اطلاعاتی را در مورد توالی ژنتیک جنین فراهم آورد. عموما آمنیوسنتز ژنتیکی زمانی توصیه می شود که نتایج آزمایش آمنیوسنتز در تصمیم گیری برای ادامه بارداری به شما کمک کند.

آمنیوسنتز ژنتیکی معمولا در هفته های 15 و 20 بارداری صورت می گیرد. انجام آمنیوسنتز قبل از هفته 15 بارداری با میزان بالایی از عوارض آمنیوسنتز در ارتباط است.

در موارد زیرممکن است انجام آزمایش آمنیوسنتز ژنتیکی توصیه شود:

اگر در تست غربالگری بارداری نتایج مثبت دریافت کرده اید: اگر نتایج غربالگری های بارداری مانند آزمایش غربالگری سه ماهه اول بارداری و یا غربالگری دی ان ای آزاد پریناتال (cell-free DNA) مثبت یا نگران کننده باشد برای تایید تشخیص، انجام آمنیوسنتز توصیه می گردد.
اگر دچار اختلالات کروموزومی بوده و یا در بارداری قبلی خود سابقه نقص در لوله عصبی جنین داشته اید: در صورتی که در بارداری قبلی سابقه سندرم داون یا نقص لوله عصبی وجود داشته باشد، پزشک می تواند برای تایید یا رد وجود این اختلالات، آزمایش آمنیوسنتز را انجام دهد. (نقص در لوله عصبی می تواند بر مغز و یا نخاع جنین تاثیر داشته باشد).
اگر سن شما بالای 35 سال است: در نوزادانی که از مادران بالای 35 سال متولد می شوند، خطر ابتلا به شرایط کروموزومی مثل سندرم داون بیشتر است. در این صورت پزشک می تواند برای رد این احتمال آمنیوسنتز را توصیه کند.
اگر شما یا همسرتان دارای سابقه خانوادگی شرایط خاص ژنتیکی و یا ناقل این شرایط باشید: علاوه بر شناسایی سندرم داون و اسپینا بیفیدا (spinabifida) آزمایش آمنیوسنتز می تواند به تشخیص سایر بیماری ها از جمله کیستیک فیبروزیس (cystic fibrosis) نیز کمک کند.
اگر نتایج سونوگرافی غیر عادی باشد: پزشک می تواند به منظور تشخیص یا رد برخی شرایط ژنتیکی که در یافته های حاصل از سونوگرافی به آن ها مشکوک شده است، انجام آمنیوسنتز را توصیه کند.

آمنیوسنتز رشد ریه جنین

آزمایش آمنیوسنتز به منظور بررسی بلوغ ریه جنین می تواند نشان دهد آیا ریه های جنین آمادگی تولد را دارد یا خیر. این نوع از آمنیوسنتز در صورت انجام زایمان زودرس مثل سزارین صورت می گیرد و هدف آن پیشگیری از عوارض بارداری برای مادر می باشد که معمولا بین هفته های 32 و 39 بارداری انجام می شود. زودتر از هفته 32 بعید است ریه های جنین به طور کامل شکل گرفته باشد.

آزمایش آمنیوسنتز برای همه افراد مناسب نیست. در شرایطی که فرد به برخی عفونت ها مانند اچ آی وی یا ایدز، هپاتیت بی و یا هپاتیت سی مبتلا باشد، پزشک انجام آمنیوسنتز را توصیه نمی کند. این عفونت ها ممکن است طی فرایند آمنیوسنتز به جنین انتقال یابد.

خطرات

انجام آمنیوسنتز خطرات متعددی از جمله موارد زیر را در پی دارد:

نشت مایع آمنیوتیک: اگر چه این مورد نادر است اما این امکان وجود دارد که پس از انجام آمنیوسنتز مایع آمنیوتیک از طریق واژن به بیرون نشت کند. با این حال در اغلب موارد مقدار مایع از دست رفته اندک است و در طول یک هفته متوقف می شود و احتمالا بارداری می تواند به طور نرمال ادامه یابد.
سقط جنین: انجام آمنیوسنتز در سه ماهه دوم بارداری ممکن است کمی با افزایش خطر سقط جنین همراه باشد. این خطر حدود 6 درصد است. تحقیقات نشان می دهد که اگر آمنیوسنتز قبل از هفته ۱۵ ام بارداری صورت گیرد، خطر از دست دادن جنین بیشتر است.
آسیب به جنین با سوزن: در طول آمنیوسنتز ممکن است جنین حرکت کند و بازو یا دست خود را به سمت مسیر سوزن حرکت دهد. عارضه جانبی ناشی از سوزن بسیار نادر است.
حساسیت :Rh به ندرت آمنیوسنتز سبب می شود سلول های خونی جنین وارد جریان خون مادر شود. اگر سلول های خونی مادر Rh منفی باشند و آنتی بادی هایی علیه سلول های خونی Rh مثبت ایجاد نشده باشد ممکن است مادر در این صورت بعد از انجام آمنیوسنتز گلوبولین ایمنی Rh را دریافت کند. این امر سبب می شود سلول های مادر آنتی بادی های Rh را تولید نکنند.این آنتی بادی می تواند از جفت عبور کرده و سلول های قرمز خونی جنین را تخریب کند. انجام یک آزمایش خون می تواند نشان دهد آیا مادر شروع به تولید انتی بادی کرده است یا خیر.
عفونت: در شرایط بسیار نادر، آمنیوسنتز ممکن است باعث تحریک عفونت رحم شود.
انتقال عفونت به جنین: در صورتی که مادر به عفونت هایی مثل هپاتیت B و C ، ایدز و یا توکسوپلاسموز مبتلا باشد، این عفونت ها ممکن است طی انجام آمنیوسنتز به جنین منتقل شود.

به خاطر داشته باشید که آمنیوسنتز ژنتیکی معمولا زمانی پیشنهاد می شود که نتایج تست تاثیر مهمی در مدیریت بارداری و تصمیم گیری برای ادامه بارداری داشته باشد. تصمیم گیری در مورد انجام دادن یا ندادن آمنیوسنتز ژنتیکی بر عهده شماست.

آمادگی برای آمنیوسنتز

اگر شما قبل از هفته 20 بارداری آمنیوسنتز انجام می دهید، داشتن مثانه ای پر می تواند به رحم کمک کند. پس بهتر است قبل از انجام آمنیوسنتز مقدار کافی مایعات بنوشید. بعد از هفته 20 بارداری مثانه باید در طول انجام آمنیوسنتز خالی باشد تا احتمال سوراخ شدن را به حداقل برساند.

پزشک روش انجام آمنیوسنتز را به شما توضیح خواهد داد و قبل از انجام آمنیوسنتز از شما خواسته می شود تا رضایت نامه ای را امضا کنید. برای تقویت عاطفی بهتر است همراهی با خود داشته باشید.

آمنیوسنتز چگونه انجام می شود؟

آزمایش آمنیوسنتز معمولا به صورت سرپایی در مطب انجام می شود.

مراحل انجام آمنیوسنتز:

شما باید به پشت بخوابید تا پزشک در ابتدا از سونوگرافی برای تعیین موقعیت دقیق جنین در رحم استفاده می کند. پزشک با مالیدن ژل مخصوصی بر روی شکم، از دستگاه کوچکی برای نشان دادن موقعیت جنین در مانیتور استفاده می کند. سپس شکم را با مایع ضد عفونی می کند. معمولا از داروی بیهوشی استفاده نمی کنند. پزشک به کمک سونوگرافی، سوزن ریزی را از طریق دیواره شکم وارد می کند و آن را به داخل رحم می برد. کمی از مایع آمنیوتیک را بر می دارد و سوزن را از رحم خارج می کند. شما باید زمانی که سوزن وارد بدن می شود و مایع آمنیوتیک خارج می شود به حالت دراز کشیده باقی بمانید. مقدار مایع آمنیوتیک برداشته شده به تعداد هفته های بارداری بستگی دارد. ممکن است ورود سوزن را به بدن حس کنید و وقتی سوزن وارد رحم می شود کمی احساس گرفتگی و درد داشته باشید. اغلب زنان در حین انجام آمنیوسنتز درد خفیفی را گزارش کرده اند.

پس از فرایند آمنیوسنتز

پس از انجام آزمایش آمنیوسنتز پزشک با انجام سونوگرافی ضربان قلب جنین را بررسی می کند. بعد از این فرایند ممکن است کمی احساس گرفتگی یا ناراحتی در ناحیه لگن داشته باشید.

بعد از انجام آمنیوسنتز شما بلافاصله به فعالیت های روزمره خودبازخواهید گشت. استراحت بعد از آمنیوسنتز ضروری نیست. اما بهتر است به مدت یک یا دو روز از آمیزش جنسی و فعالیت های سنگین پرهیز کنید.

نمونه مایع آمنیوتیک را در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می دهند. برخی نتایج ظرف چند روز بعد از انجام آمنیوسنتز آماده خواهد بود اما بعضی دیگر ممکن است تا چهار هفته طول بکشد. مدت زمان جواب آزمایش آمنیوسنتز بستگی به شرایط دارد.

در صورت بروز علائم زیر بعد از انجام آزمایش آمنیوسنتز با پزشک خود تماس بگیرید:

خارج شدن مایع از واژن و یا خونریزی واژن
گرفتگی شدید رحم به طوری که بیش از چند ساعت ادامه داشته باشد.
تب
قرمزی و التهاب زمانی که سوزن وارد پوست می شود.
فعالیت غیر معمول جنین یا عدم حرکت جنین

نتایج حاصل از آمنیوسنتز

پزشک و یا مشاور ژنتیک نتایج به دست آمده از آمنیوسنتز را برای شما تفسیر خواهند کرد.

برای آمنیوسنتز ژنتیکی نتایج تست می تواند به تایید یا رد اختلالات ژنتیکی جنین مانند سندرم داون کمک کند. اما آمنیوسنتز نمی تواند همه نقص ها و مشکلات ژنتیکی در جنین را مشخص کند.

اگر آمنیوسنتز نشان دهد که جنین شما دچار شرایط خاص ژنتیکی یا مشکل کروموزومی می باشد که قابل درمان نخواهد بود شما ممکن است در این شرایط ناچار باشید تا تصمیم دردناکی بگیرید: در این صورت آیا می خواهید به بارداری ادامه دهید؟ در طول این دوران دشوار کسانی که دوستشان دارید و تیم حرفه ای متخصصین شما را یاری می دهند.

برای آمنیوسنتزی که وضعیت بلوغ ریه ها را مشخص می کند نتایج تست می تواند با اطمینان نشان دهد آیا ریه های جنین بلوغ کافی را پیدا کرده است یا خیر. اگر مجبور به زایمان زودرس هستید، این اطلاعات می تواند شما را برای زایمان مطمئن سازد.