معرفی بیماری

آتروفی واژن (واژینیت آتروفیک) به نازك شدن، خشکی و التهاب ديواره هاي واژن در نتيجه كمبود استروژن در بدن گفته ميشود. آتروفي واژن غالبا پس از يائسگی اتفاق مي افتد.
در بسياري از زنان، آتروفی واژن نه تنها سبب بروز درد و ناراحتی به هنگام رابطه جنسی مي شود، بلكه منجربه ناراحتي هاي ادراري نيز ميگردد. از آنجا كه واژن و علائم ناراحتی هاي ادراري پيوسته با يكديگر در ارتباط هستند، متخصصین معتقدند كه "سندرم ادراري-تناسلی يائسگي (GSM)" اصطلاح دقيق تری براي آتروفي واژن مي باشد.
درمان هاي ساده و موثری براي سندرم ادراري-تناسلي يائسگی (آتروفی واژن و علائم ادراری آن) موجود مي باشد. كاهش سطح استروژن منجر به تغييراتی در بدن می شود، اما اين به این معنا نيست كه شما مجبورید برای همیشه با ناراحتی های GSM زندگی کنید.

علائم و نشانه ها

در ابتلا به سندرم ادراري-تناسلي يائسگي (GSM) متوسط تا شدید، بیمار ممکن است علائم واژینال و ادراری زیر را تجربه کند:

خشكي واژن
سوزش واژن
ترشحات واژينال
خارش تناسلی
سوزش ادرار
اضطرار و فوریت در ادرار کردن
عفونت های دیگر دستگاه ادراری
بی اختیاری ادرار
خونريزي خفيف پس از رابطه جنسی
درد و ناراحتی به هنگام رابطه جنسی
خشکی و كاهش ميزان روان بودن واژن در طول فعالیت جنسی
كوتاه و سفت شدن كانال واژن

چه وقت باید به پزشک مراجعه کرد

آمار نشان می دهد که حدود نيمی از زنان يائسه، علائم سندرم ادراری-تناسلی يائسگی را تجربه مي كنند و تنها تعداد اندكی به دنبال درمان مي روند. بسياري از زنان از این علائم چشم پوشی می کنند و يا از مشورت با پزشك خود بر سر اين موضوع شرم دارند.
در صورتي كه از مقاربت دردناك رنج می بريد و اين مشكل با مصرف روان کننده ها و ژل های واژينال برطرف نمی شود، به پزشك مراجعه كنيد. همچنين اگر علائم واژینال مثل خونريزي، ترشحات، سوزش يا درد داريد، بهتر است به پزشك مراجعه کنيد.

عوامل و علت ها

سندرم ادراري-تناسلي يائسگي (GSM) در نتيجه كمبود استروژن اتفاق می افتد. كمبود استروژن باعث ميشود بافت واژن نازكتر، خشك تر، دارای انعطاف کمتر و شكننده تر شود.
كاهش ميزان استروژن می تواند در شرايط زير بروز کند:

پس از يائسگی
در طول سال های منتهی به يائسگی (دوران پيش يائسگی)
پس از عمل جراحي برداشتن هر دو تخمدان (يائسگی ناشی از جراحی)
پس از پرتودرمانی لگن برای سرطان
پس از شيمی درمانی برای سرطان
به عنوان عوارض جانبی درمان هورمونی برای سرطان پستان

علائم و نشانه هاي سندرم ادراري-تناسلي يائسگي ممكن است سال ها پیش از یائسگی شروع شود، موجب آزار شده و مشکل ایجاد کند. اگرچه اين بيماری بسيار شايع است، اما همه زنان يائسه آنرا تجربه نمی كنند. فعاليت جنسی منظم می تواند به حفظ بافت های سالم واژن كمك كند.

عوامل خطرزا:

عوامل خاصی وجود دارند که می توانند احتمال ابتلا به سندرم ادراري-تناسلي يائسگي (GSM) را افزايش دهند. این عوامل عبارتند از:

سيگار کشیدن: کشیدن سیگار بر جریان خون تاثیر می گذارد و باعث می شود واژن و بافت های دیگر به اندازه کافی اکسیژن دریافت نکنند. سیگار کشیدن همچنین تاثیرات طبیعی استروژن در بدن را کاهش می دهد. به علاوه، زنانی که سیگار می شوند زودتر یائسه می شوند.
نداشتن زايمان طبيعی: تحقیقات نشان می دهد زنانی که زایمان طبیعی نداشته اند، احتمال ابتلا به GSM بیشتر است.
نداشتن فعاليت جنسی: فعالیت جنسی جریان خون را افزایش داده و باعث انعطاف بیشتر بافت های واژن می شود.

عوارض و پیامدها

سندرم ادراري-تناسلي يائسگي (GSM) خطر ابتلا به موارد زير را افزايش مي دهد:

عفونت هاي واژن: تغییرات در تعادل اسیدی واژن، احتمال ابتلا به عفونت های واژن (واژینیت) را افزایش می دهد.
مشكلات ادراری: تغییرات ادراری مرتبط با GSM می تواند به مشکلات ادراری کمک کند. در این شرایط ممکن است تکرر یا سوزش ادرار را تجربه کنید. برخی از زنان عفونت های دستگاه تناسلی ادراری یا بی اختیاری را بیشتر تجربه می کنند.

پیشگیری

فعاليت جنسی منظم مي تواند به پيشگيری از بروز سندرم ادراري-تناسلي يائسگی كمك كند. همچنين فعاليت جنسی جريان خون را به سمت واژن افزايش می دهد و به حفظ بافت سالم واژن كمك كند.

تشخیص بیماری

روش های تشخيص سندرم ادراري-تناسلي يائسگي می تواند شامل موارد زیر باشد:

معاينه لگن: در طی معاینه لگن، پزشک اندام های لگن را لمس کرده و به لحاظ بصری به بررسی دستگاه تناسلی خارجی، واژن و دهانه رحم می پردازد. در این آزمایش، برآمدگی در دیواره های واژن و ارگان های لگنی مانند مثانه یا مقعد و یا کشش بافت پشتیبانی کننده از رحم و نشانه هایی از پرولاپس ارگان های لگن بررسی می شود.
آزمايش ادرار: که در صورت وجود علائم ادراری با جمع آوری ادرار و آنالیز آن انجام می شود.
آزمايش تعادل اسيد: که در آن یک نمونه از ترشحات واژن برداشته شده و بر روی یک نوار شاخص واژن برای آزمون تعادل اسید آن قرار داده می شود.

درمان آتروفی واژن

جهت درمان سندرم ادراري-تناسلي يائسگي (GSM)، پزشك ممکن است در ابتدا موارد زیر را توصیه کند:

از مرطوب كننده واژن برای بازگرداندن رطوبت به ناحیه واژن استفاده کنید.ممکن است هر دو یا سه روز نیاز باشد که از این مرطوب کننده ها استفاده کنید. اثرات مرطوب کننده ها عموما کمی طولانی تر از روان کننده ها می باشد.
استفاده از روان کننده تهیه شده بر پایه آب. برای کاهش ناراحتی در طول رابطه جنسی مفید است. محصولات فاقد گلیسیرین را انتخاب کنید زیرا گلیسیرین برای زنانی که به این ماده شیمیایی حساس هستند ممکن است سوزش و التهاب به وجود آورد. اگر از کاندوم استفاده می کنید، از وازلین یا سایر محصولات تهیه شده بر پایه روغن نیز اجتناب کنید چرا که روغن می تواند لاتکس کاندوم را به هنگام تماس از بین برده و آن را پاره کند.

علائم آزار دهنده اي كه با مسكن و داروهای بدون نسخه برطرف نمي شوند، می توانند به کمک روش های زیر درمان شود.

كرم موضعي (واژينال) استروژن: استروژن های موضعی واژینال می توانند جریان خون را بیشتر کرده و در پاره ای مواقع از استروژن های خوراکی نیز بهتر عمل می کنند.
استروژن خوراكي: استروژن خوراکی وارد کل سیستم بدن شما می شود. به همین دلیل قبل از استفاده از آن ها در مورد معایب و مزایای آن با پزشک مشورت کنید.

استروژن موضعی

درمان استروژن واژینال در اشکال مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. تنها پزشک می تواند بهترین روش را برای شما توصیه کند.

کرم های استروژن واژینال: شما باید این کرم را به طور مستقیم با یک اپلیکاتور و معمولا در هنگام خواب به واژن بمالید. نحوه و میزان استفاده از آن ها نیز به پزشک بستگی دارد. اما به طور معمول از یک بار در روز به مدت ۱ تا ۳ هفته شروع شده و سپس به یک تا سه بار در هفته می رسد. کرم نسبت به سایر اشکال استروژن واژینال، سریع تر علائم را بهبود می دهند.

حلقه های استروژن واژینال: در این روش از یک حلقه نرم و انعطاف پذیر در بخش بالایی واژن استفاده می شود. حلقه میزان متناسبی استروژن آزاد می کند و نیاز دارد که هر ۳ ماه یک بار تعویض شود. بسیاری از زنان راحتی این روش را ترجیح می دهند.

قرص های استروژن واژینال: در این روش قرص های استروژن واژینال در واژن گذاشته می شود. میزان مصرف این قرص ها نیز بستگی به نظر پزشک دارد. به عنوان مثال، گاهی توصیه می شود که در دو هفته اول روزی یک عدد قرص استفاده شود و سپس دو بار در هفته از آن استفاده کنید.

درمان استروژن سیستمیک

اگر خشکی واژن با سایر علائم یائسگی مانند گرگرفتگی متوسط یا شدید همراه باشد، پزشک ممکن است قرص، ژل یا حلقه استروژن با دوز بالاتر را توصیه کند. اگر رحم بیمار برداشته شده باشد، همراه با استروژن، پروژسترون نیز تجویز می شود.

سایر درمان ها

محققان در حال پژوهش برای توسعه درمان های دیگر آتروفی واژن هستند. زیرا نگرانی هایی در مورد مصرف طولانی مدت حتی مقادیر کم استروژن وجود دارد. محققان معتقدند که استروژن می تواند خطر ابتلا به سرطان پستان و آندومتر را افزایش دهد.

اگر سرطان پستان داشته اید

اگر سابقه سرطان پستان دارید و به آتروفی واژن مبتلا شده اید، معمولا پزشک درمان های زیر را تجویز می کند:

درمان غیر هورمونی: روش های غیر هورمونی مانند مرطوب کننده و روان کننده های واژینال، اولین درمان انتخابی برای این افراد است.

استروژن واژینال: پس از مشورت با متخصص سرطان (انکولوژیست)، اگر درمان غیر هورمونی علائم شما را بهبود نداد، ممکن است دوز پایین استروژن واژینال مفید باشد. با این حال، نگرانی هایی در مورد استروژن واژینال مانند خطر ابتلا به سرطان در آینده وجود دارد. به خصوص اگر سرطان پستان حساس به هورمون باشد.

استروژن درمانی سیستمیک: درمان استروژن سیستمیک به طور کلی توصیه نمی شود. به خصوص اگر سرطان پستان به هورمون حساس باشد.

سبک زندگی و درمان های خانگی

چنانچه از خشكي و سوزش واژن رنج مي بريد، می توانید جهت تسكين، اقدامات زير را انجام دهيد:

از مرطوب کننده های واژن استفاده کنید. این مرطوب کننده ها می توانند رطوبت را به ناحیه واژن بازگردانند.
در طول مقاربت از روان کننده های تهیه شده بر پایه آب استفاده کنید. این کار می تواند ناراحتی و درد ایجاد شده در طول مقاربت را کاهش دهد.
در طول رابطه جنسی به بدن خود زمان بدهید تا بیشتر تحریک شود. مايع روانسازی كه در طی تحريك جنسی به وجود مي آيد، می تواند به کاهش خشکی و یا سوزش واژن کمک کند.

داروهای جایگزین

برخي داروهای جايگزين برای درمان خشكی واژن و سوزش ناشی از يائسگی مورد استفاده قرار می گيرند. اما تعداد کمی از این رویکردها، شواهد بالینی حمایت کننده دارند. طب مکمل و جایگزین در حال پیشرفت است و محققان در حال پژوهش بر روی تعیین فواید و خطرات درمان های مختلف جایگزین برای سندرم تناسلی ادراری یائسگی هستند .

بنابراین توصیه می شود قبل از مصرف هر نوع مکمل گیاهی یا رژیم غذایی برای علائم یائسگی یا آتروفی واژن، حتما با پزشک مشورت کنید. متخصصان سازمان غذا و دارو آمریکا معتقدند که همه گیاهان برای درمان آتروفی واژن مناسب نیستند. زیرا برخی از آن ها می توانند با داروهای مصرفی شما تداخل داشته و خطراتی را به وجود آورند .

کاری که می توان انجام داد

جهت آمادگی برای ملاقات با پزشک اقدامات زیر را می توان انجام داد:

لیستی تهیه کنید از تمام علائم و نشانه هایی که تجربه کرده اید. حتی علائمی که در ظاهر به علت مراجعه شما به پزشک مرتبط نیستند.
یادداشتی از اطلاعات شخصی خود تهیه کنید که شامل تمام استرس ها، فشار ها و تغییرات اخیر زندگی شما می باشد.
لیستی از تمام داروهایی که مصرف می کنید تهیه کنید؛ از جمله مکمل ها و ویتاین ها به همراه دوز مصرف آنها
یکی از اعضای خانواده یا دوستانتان را همراه خود ببرید. گاهی اوقات به یاد داشتن تمام اطلاعاتی که پزشک طی ملاقات به ما می دهد کار دشواری است و اگر یک همراه داشته باشیم، او می تواند نکاتی را که ما فراموش می کنیم به خاطر بسپارد.
سوالات خود را از پیش آماده کنید. برای بهره بردن از حداکثر زمان ملاقات با پزشکف بهتر است از قبل سوالات خود را آماده و بر اساس اهمست لیست کرده باشیم.

برخی سوالاتی که در این شرایط از پزشک خواهید پرسید، عبارتند از :