پرولاپس رحم و مثانه

پرولاپس یا افتادگی رحم چیست؟

در  پرولاپس رحم و مثانه، این اندام ها دچار کشیدگی و  افتادگی شده و از ساختارهای تناسلی  دیگر مثل واژن بیرون می زنند.

پزشکان در زمینه روش های جراحی های کم تهاجمی برای اصلاح این عارضه، پیشرفت هایی داشته اند.

به ندرت اتفاق می افتد که این شرایط فقط مربوط به اندام واژن یا رحم باشد، بلکه غالبا بافت ها و رباط های حمایت کننده رحم نیز ضعیف و کشیده شده و باعث می شوند که مثانه و رحم دچار افتادگی شوند؛ به خصوص هنگام زور زدن در حین اجابت مزاج. 

ارولوژیست ها یا متخصصین مجاری تناسلی، اخیرا روش هایی برای ترمیم و اصلاح این وضعیت از طریق جراحی های کم تهاجمی یا لاپاراسکوپیک پیدا کرده اند.  

• زمانی که جلو آمدگی و بیرون زدگی، شامل بخش جلویی یا پیشین واژن و مثانه باشد، این وضعیت را فتق مثانه یا سیستوسل (cystocele) می خوانند.
• اگر بیرون زدگی شامل بخش پشتی یا پسینِ واژن و رکتوم (راست روده) باشد، به این وضعیت فتق راست روده یا رکتوسل (rectocele) می گویند.
• اگر دیواره پشتی واژن و روده کوچک درگیر افتادگی شوند، به این شرایط انتروسل (enterocele) می گویند.

در این تصویر، رحم را مشاهده می کنید که از دهانه واژن بیرون زده است. اگر رحم بیمار برداشته شده باشد، قسمت بالایی واژن هم ممکن است پایین بیفتد، که این وضعیت را افتادگی آپیکال (apical prolapse) می خوانند.

چه عاملی باعث پرولاپس رحم و مثانه می شود؟

زایمان های طبیعی، به خصوص داشتن چندین زایمان و همچنین بالا رفتن سن، از مهم ترین عوامل ایجاد این وضعیت هستند.

زایمان های طبیعی طولانی و سخت و نوزادان درشت، می توانند عضلات کف لگن را کشیده و ضعیف سازند. همین امر منجر به شل شدن واژن و مثانه خواهد شد. البته این اتفاق برای تمام زنان نمی افتد، اما در بسیاری از زنانی ممکن است اندام های تناسلی بعد از زایمان به طور کامل بهبود نیابند و این وضعیت رخ دهد.

روند یائسگی، خود آغازگر تغییرات عمده ای در بدن یک زن است که می تواند بر روی قدرت عضلات ناحیه لگن تاثیر گذاشته و آنها را ضعیف سازد.

با بالا رفتن سن نیز، بدون شک عضلات سرتاسر بدن از جمله عضلات لگن ضعیف تر خواهند شد.    

عوامل دیگری از جمله چاقی یا سرفه های مداوم مرتبط با آسم، سیگار کشیدن یا بیماری های ریوی همگی در ضعیف شدن عضلات لگن نقش دارند.

یبوست مزمن و زور زدن هنگام اجابت مزاج هم ممکن است عضلات لگن را ضعیف کند.

علائم  پرولاپس مثانه و رحم

این مشکل در بسیاری از زنان، هیچ گونه علامتی ندارد. اما احساس پُر بودن یا ناراحتی مثانه و یا احساس سنگینی و فشار در قسمت  لگن و کمر که با دراز کشیدن برطرف می شود، می تواند از علائم آن باشد.

تکرر ادرار و بی اختیاری ادرار فشاری (که به هنگام خندیدن، سرفه یا ورزش کردن اتفاق می افتد) نیز از دیگر علائم آن است.

دشواری در اجابت مزاج به رکتوسل مربوط است.

در زنانی که دچار پرولاپس واژن هستند، برقراری رابطه جنسی معمولا دشوار و همراه با درد است.

پرولاپس مثانه و رحم را چگونه تشخیص می دهند؟

این مشکل در زنانی که دارای هیچ علامتی نیستند، معمولا طی معاینات روتینی که پزشک زنان انجام می دهد، تشخیص داده می شود. پزشک متخصص زنان، با بررسی سابقه بیماری های فرد و معاینه فیزیکی او می تواند این مسئله را تشخیص دهد و معمولا نیازی به تست های آزمایشگاهی یا آزمایشات تصویربرداری نیست.

این معاینات بدنی، شامل تست عملکرد مثانه و تست قدرت عضلات کف لگن است.

تست قدرت عضلات کف لگن: در طول معاینات لگن، پزشک قدرت عضلات اسفانکتر لگن و همچنین عضلات و لیگامان های حمایت کننده دیواره رحم، مثانه، روده و مجاری ادرار را نیز بررسی می کند. با تشخیص افتادگی رحم و مثانه، پزشک می تواند انجام تمرینات کیگل را به بیمار پیشنهاد کند.

تست عملکرد مثانه: نوار مثانه یا تست ارودینامیک (urodynamics)، گنجایش و ظرفیت مثانه را برای ذخیره یا دفع ادرار، تعیین می کند. این آزمایش به دو روش صورت می گیرد. یوروفلومتری (Uroflowmetry)، میزان و فشار جریان ادرار را اندازه می گیرد.  سیستومتروگرام (Cystometrogram)، هم روشی است که به کمک آن، داخل مثانه را به وسیله یک کاتتر، از آب پر می کنند. سپس زمانی که بیمار دیگر نتواند فشار ادرار را تحمل کند و نیاز به دستشویی رفتن داشته باشد، میزان ادرار را اندازه گرفته و آن را یادداشت می کنند.

درمان پرولاپس مثانه و رحم

مانند بسیاری از بیماری های دیگر، برای این شرایط نیز ابتدا درمان های سنتی را به کار می گیرند، مثل تقویت عضلات کف لگن با استفاده از ورزش ها و تمرینات مخصوص. زنانی که سن و شرایط جسمی آنها اجازه ورزش کردن به آنان نمی دهد، می توانند از گذاشتن پساری واژن (وسیله ای که در داخل واژن کار میگذارند تا رحم را در جای خود نگه دارد) استفاده کنند. پساری، یعنی حلقه ای از جنس وینیل است.

گزینه های درمانی جراحی

اگر هیچ یک از درمان های محافظه کارانه جواب ندهند و موثر واقع نشوند، پزشک متخصص می تواند درمان جراحی را برای برطرف کردن افتادگی رحم به بیمار پیشنهاد کند. بهتر است پزشک را در جریان سن و شرایط سلامت عمومی خود و احتمال بارداری هایتان در آینده قرار دهید و بعد از این که در مورد کارایی و عملکرد مثانه و درجه افتادگی آن با پزشک مشورت کردید، در مورد عمل جراحی و نحوه آن تصمیم بگیرید.  برای مثال؛ زمانی که پرولاپس خیلی شدید باشد، ممکن است نیاز به انجام عمل هیسترکتومی (برداشتن رحم) داشته باشید.

با توجه به شرایط بیمار، دو رویکرد اصلی وجود دارد. بسیاری از جراحی ها، به صورت واژینال انجام می شوند که در این روش، هیچ جای زخمی باقی نمی ماند. اما لاپاراسکوپی شیوه جدید تری برای اصلاح افتادگی رحم و واژن است. در این نوع جراحی های کم تهاجمی، شکاف های کوچکی به طول کمتر از یک سانتی متر، بر روی پوست ایجاد می شود و لوله های باریکی در داخل این شکاف ها قرار می گیرد.

مطالعات نشان داده است که در جراحی های لاپاراسکوپی، خونریزی کمتری ایجاد می شود و بهبودی بعد از عمل نیز سریع تر صورت می گیرد. همچنین این عمل ها به صورت سرپایی انجام می شوند و بیمار نیاز به بستری طولانی مدت بیمار در بیمارستان نخواهد داشت.   

از طریق یکی از شیوه های جراحی که کولپورافی قدامی (anterior colporrhaphy) نام دارد، دیواره های جلویی واژن را تنگ تر می کنند، در حالی که کولپورافی خلفی (posterior colporrhaphy)، دیواره های عقبی را تنگ تر می کند.

شیوه های جراحی لاپاراسکوپی را برای بهبود بی اختیاری فشاری ادرار، ترمیم فتق در بالای واژن و همچنین برای محافظت از دیواره های واژن که در اثر عمل هیسترکتومی ضعیف شده است، به کار می برند.

در نمونه هایی که در آنها بافت های حمایت کننده ضعیف شده اند، ممکن است از پیوند بافت های طبیعی اضافی یا بافت های مصنوعی در این قسمت برای ترمیم بافت ها استفاده شود.

بیمار مدت کوتاهی و معمولا فقط یک روز، گاهی اوقات دو روز در بیمارستان بستری می شود و خیلی به ندرت ممکن است بیش از 4 روز بستری شوند.

بعد از این مدت پزشک بیمار را با تجویز مسکن و آنتی بیوتیک برای جلوگیری از عفونت مرخص می کند.

آیا افتادگی مثانه و رحم، قابل پیشگیری است؟

در بیشتر موارد، پیشگیری از این عارضه امکان پذیر نیست. با این حال، اگر بتوانید عوامل خطر ایجاد این وضعیت را کنترل کنید، می توانید پیش از بروز مشکل، به سلامت مثانه و رحم کمک کنید.

• به طور مرتب، تمرینات کیگل را انجام دهید. این تمرینات باعث تقویت عضلات کف لگن می شوند و به خصوص بعد از بارداری و زایمان، انجام این حرکت بسیار مهم است.
• از یبوست جلوگیری کنید و اگر دچار این وضعیت هستید، حتما آن را درمان کنید. مصرف آب و مایعات زیاد و مواد غذایی حاوی فیبر بالا مثل میوه ها و سبزیجات، حبوبات و غلات کامل در بهبود این وضعیت بسیار موثر است.
• از بلند کردن اجسام سنگین پرهیز کنید. به هنگام بلند کردن بار سنگین، به جای کمر و پشت، از پاهایتان کمک بگیرید.
• سرفه های خود را کنترل کنید. اگر دچار سرفه های مزمن یا برونشیت هستید، بهتر است این مشکل را درمان کنید. سیگار هم نکشید.
• حواستان به اضافه وزنتان باشد. در مورد مقدار وزن مناسب خود، از پزشک سوال کنید و در صورت نیاز، درباره روش های کاهش وزن از او مشورت بگیرید.

مرجع

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17597-vaginal-prolapse